Bebek ve Çocuklarda Diş Sağlığı

Yaklaşık bir hafta önce Çağın’ın ilk pedodontist (çocuk diş hekimi) randevusu vardı. Ön üst dişlerindeki açık renk lekeleri farkettiğim günden itibaren bir diş hekimine göstermek istiyordum oğlumu.  Zira bu lekelerin çürük için öncü lezyonlar olduğunu biliyordum. Biliyordum bilmesine ama basit şeker yemeyen, ilk süt dişleri çıktığından itibaren her gün diş temizliği yapılan çocuğun dişlerinin niye çürümeye başladığını bilmiyordum. İşte Adana’ya taşındıktan  sonra çocuk diş hekimi  arayışına girdim. Twitter sayesinde  de kendisi de  3,5  yaşında bir kız çocuğu annesi  olan Buse hanımla karşılaştım. Dr. Buse Ayşe Serin Çukurova Üniversitesi   Diş Hekimliği  Fakültesi Pedodonti Ana Bilim Dalında akademisyen. Çağını bu ilk randevuya  birkaç gün önceden hikayeler ile hazırlamaya çalıştık ama daha içeri girmeden  yaygarayı bastı ve tüm fakülte binasını çığlıklarıyla inletti.  Muayene sonunda, dişlerindeki lekelerin çürük öncülü olduğu ve flor kullanımıyla çürük oluşumunun önlenebileceğini öğrenmiş olduk. Sonrasında Buse Hanımla  Güncel Anne okurları için ”Bebek ve Çocuklarda Diş Sağlığı” hakkında kısa bir söyleşi gerçekleştirdik. Kendisine buradan bir kez daha teşekkür ediyorum.

Pedodontist kimdir?

Pedodonti,  bebek, çocuk, ergen ve engelli hastaların ağız ve diş sağlığının korunması, teşhis ve tedavisinden sorumlu diş hekimliği dalıdır.  Ülkemizdeki tanımlamaya göre 0-16 yaş arası çocukların ağız ve diş sağlığı ile ilgilenen uzmanlık dalıdır. Pedodontistler beş yıllık diş hekimliği eğitiminin ardından dört yıl daha pedodonti ana bilim dalında eğitim almış doktorlardır. Çocuklara uygulanan koruyucu tedaviler, süt ve daimi çürük dişlerin tedavileri (dolgu,kanal tedavisi,çekim) , alışkanlık kırıcılar ve yer tutucular ile uygulanan tedaviler pedodonti bölümü doktorları tarafından gerçekleştirilir.

İlk diş hekimi randevusu ne zaman gerçekleşmelidir?

Bebeklerin ilk diş muayenesi altı ay ile bir yaş arasında yani ilk dişi çıktığı andan itibaren yapılmalıdır. İlk diş hekimi ziyaretinin bu kadar erken başlamasının en önemli nedeni,  bebeklik döneminde dişlerin nasıl temizlenmesi gerektiği, diş gelişimi ve sağlığı açısından beslenmede dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında ebeveynin bilgilendirilmesidir. Halk arasında ‘biberon çürüğü’ olarak adlandırılan ve buna rağmen hiç biberon ile beslenmemiş çocuklarda bile gelişebilen ‘erken dönem çocukluk çağı çürükleri’ yanlış beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak gelişmektedir. Dolayısıyla ebeveynin bilgilendirilmesi büyük önem taşır.

Çocuğun diş hekimiyle tanışması ve alışması için 2 yaşından itibaren diş hekimi ziyaretlerine ve koruyucu uygulamalara başlanabilir. Tabii ebeveynin çocuğunu diş hekimi muayenesine hazırlaması en önemli aşamadır. Eğer bu ziyaretler ertelenir ve çocuğun ilk ziyareti çürük bir dişine bağlı ağrı nedeniyle olursa çocukla sağlıklı iletişim kurmamız ve gereken tedaviyi gerçekleştirmemiz oldukça zor bir hal alabilir.

Bebeklerin dişleri nasıl temizlenmeli?

Bebeğin ağzında ilk dişi görüldüğü andan itibaren temizlenmeye başlanmalıdır. Sabah kahvaltısından sonra ve gece yatmadan önce dişlerin yüzeyleri temiz bir tülbent, bez ve bebeklere özel satılan parmak fırçaları ile temizlenmelidir. Gece yatmadan önce eğer diş temizliği yapılamadıysa mutlaka son beslenme olarak su verilmelidir. Gece diş yüzeylerinin kirli kalması çürük için en büyük etkenlerden biridir.

Diş fırçası kullanımına çocuğun süt azı dişlerinin (arkadaki dişleri) çıkmasından sonra -yaklaşık 2,5-3 yaş­-  başlanması uygundur. Macun ile diş fırçalamaya, çocuğun yutmasını önlemek amacıyla, tükürmeyi başarabileceği zaman başlanmasını öneriyoruz. Çocuğa alışkanlık kazandırmak amacıyla çocuğun eline diş fırçası verilebilir ama etkin temizlik ebeveyn tarafından yapılmalıdır.  Çocuğa diş fırçalamayı sevdirmek için diş fırçalama zamanlarında eline bir fırça verip oyun gibi sizin dişlerinizi fırçalamasını isteyebilirsiniz. Çünkü bazı çocuklar ebeveynlerine diş fırçalatmak istemeyebiliyorlar. Diş fırçalama eylemi yaklaşık 6-7 yaşına kadar ebeveyn tarafından yapılmalıdır.  Her iyi alışkanlık gibi fırçalama alışkanlığı da çocukluk döneminde kazandırılmalıdır.

Bebekler diş çıkarırken neler yapılmalı?

Bebeklerde diş çıkarmadan  önce huysuzluk, iştahsızlık, dişetlerinde kaşıntı, salya miktarında artış olabilir. Dişin çıkacağı bölgede dişeti kabarmıştır. Bütün bu şikayetler dişlerin çıkması ile kaybolur. Bu şikayetlerin tümünü giderecek bir yöntem ya da ilaç olmamakla birlikte ebeveynlere şikayetleri azaltmaya yarayacak bazı önerilerde bulunabilirim.

Çiğneyecek bir şeyler :Verilen şeyin besin değerinden çok diş etlerindeki basıncı rahatlatmak amaçlanmaktadır. Çiğnenen şey soğuk olursa daha rahatlatıcı olur.  Soğuk içecekler ve soğuk yiyecekler verilebilir. Soğuk bir muz veya havuç, tülbente sarılmış bir buz parçası olabilir. Bebeğinize çiğnemesi için ne verirseniz verin mutlaka yanında bulunun ve oturur poziyonda olmasını sağlayın.

Su:Artmış salya akışıyla kaybettiği suyu veya eğer ishal eşlik ediyorsa su ihtiyacını karşılamak amacıyla bol su vermeye özen gösterin.

Dişlerini kaşıyabileceği şeyler:Plastik diş kaşıyıcılarını buzdolabında soğutup vermek rahatlatıcı olabilir.

Parmak masajı: Ebeveynin ellerini yıkayıp kuruttuktan sonra diş çıkan bölgeye hafifçe bastırarak yuvarlak hareketlerle masaj yapması rahatlatıcı olacaktır.

Ağrıyı azaltabilecek ilaçlar:  Doktorunuza danışmadan ilaç kullanmayın. Doktorun reçete edeceği parasetamol içerikli ağrı kesici, antihistaminik ve dişetine sürülen jel kıvamında bir merhem diş sürmesi sırasında görülen şikayetlerin azalmasında etkili olur. Doktorunuz önermediği sürece bebeğinizin dişetlerine başka bir şey sürmeyin. Alkollü içecekler vermeyin.

Bebeklerde ağız diş sağlığını korumak için neler yapılabilir? 

Çürük gelişimi için beslenme, hijyen, genetik ve zaman faktörlerinin bir arada etkili olması gereklidir. Çocuğunuzun dişlerini temizlediğiniz, beslenme alışkanlıklarını düzenlediğiniz zaman çürük gelişimini önlemek için siz elinizden geleni yapmış olursunuz. Genellikle bebeğimize vereceğimiz yiyeceklerin tadını ve sıcaklığını kontrol etmek amacıyla önce biz ebeveyni olarak tadına bakarız. Bu oldukça yanlış bir davranıştır. Çünkü kendi ağzımızdaki bakteriyel florayı çocuğumuza geçirmiş oluruz. Eğer bizim ağzımızda çürüğe neden olan bakteriler yoğunsa çocuğumuzun ağzına bu florayı bulaştırmış oluruz. beslenme ile ilgili Dikkat edilebilecek diğer bir konu biberonla verilen cicibebeli, pekmezli, ballı sütün çürüğe neden olan bir beslenme tarzı olması nedeniyle tercih edilmemesidir. Ayrıca diş hekimi ziyaretleri düzenli olmalıdır. Diş hekimi tarafından uygun görüldüğü takdirde koruyucu amaçlı florid uygulaması yapılabilir. Diş hekimi tarafından uygulan florid miktarı diş macununun içerdiğinden yapısal ve miktar olarak farklıdır ve evde kullanmaya uygun değildir. bBU  ile dişin yapısı güçlendirilerek çürüğe karşı direnci artırılır. Çocuğun çürük risk değerlendirmesine göre 6 ay veya 1 yıllık zaman dilimlerinde tekrarlanabilir.

Ağız diş sağlığı deyince yalnızca dişlerde çürük gelişimi olarak düşünmemek gerekiyor. Yeni yürümeye başlayan bebeklerde ve çok hareketli çocuklarda sıklıkla karşılaştığımız ağız bölgesinde meydana gelen ( dişlerin kırılması, dişin tamamen yerinden çıkması, çene kırıkları ve yumuşak doku yaralanmaları)  travmalar söz konusu olabiliyor. Bu durumlarda da ebeveynin panik yapmadan ve vakit kaybetmeden diş hekimine başvurması gerekmektedir.

Son olarak unutmamak gerekir ki; sağlık ağızda başlar, ve çocuğumuza örnek bir ebeveyn olmak istiyorsak kendi ağız sağlığımıza ve alışkanlıklarımıza önem vermeliyiz