Demir eksikliği anemisini önlemenin yolları

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde demir eksikliği anemisi (kansızlık) oldukça sık görülmektedir. Demir, vücudumuzdaki tüm doku ve hücrelere oksijen taşıyan hemoglobini oluşturan mineraldir. Beyin, kalp gibi hayati organlarımız ile kas ve dokulara yeterli oksijen ulaşamadığında, iştahsızlık, uykusuzluk, huzursuzluk, çeşitli davranış sorunları, öğrenme zorlukları, kilo almada gecikme, büyümede duraklama gibi bir dizi sağlık sorunu ortaya çıkabilir. Neyse ki çocuklarımızın yeterince demir almalarını sağlamak ve demir eksiklğini önlemek için alabileceğimiz bir dizi önlem var.

Şimdi adım adım demir eksikliğini önlemek için neler yapabileceğimize bir bakalım.

Demir eksikliği anemisini önlemenin yolları

İyi beslenin: Hayatının ilk 6-7 ayında bebeğinizin demirini sizin demir depolarınızın belirlediğini unutmayın ve hamileyken demirden zengin gıdalar ile beslenmeyi ihmal etmeyin. Eğer demir eksikliğine bağlı kansızlığınız varsa bunun, tercihen hamile kalmadan, bu mümkün değilse hamile iken tedavi edilmesini sağlayın.

Kordon kanının sıvazlanmasını sağlayın: Doğumdan önce sizi takip eden kadın doğum uzmanına mümkünse, sizin veya bebeğinizin sağlığı açısından akut, acil bir müdahalede bulunmaları söz konusu değilse bebeğin göbek bağının bir-iki dakikalık pulsasyon sonrası kesilmesini istediğinizi iletin.   Böylece bebeğinize daha çok kök hücre geçişi sağlanmış olduğu için erken dönemde demir eksikliği  anemisi görülme ihtimali azalmış olur.

İlk 6 ay sadece anne sütü: Bebeklerinizi mümkün olduğunca uzun emzirin. Annelerinde demir eksikliği olmayan, sağlıklı, zamanında doğmuş ve doğum kilosu yeterli olan bebekler kendilerine 6 ay kadar yetecek demir deposuna sahiptirler. Tek başına anne sütü, ilk 6 ay D vitamini hariç bir bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılar. Bu yüzden emzirme bebeklerimizi demir eksikliğine karşı da koruyor. Eğer anne sütü almıyorsa bebeğiniz, demir ile güçlendirilmiş mama vermelisiniz. Demir açısından fakir formül sütler kullanmamalısınız. Bu arada mama tercihinizi, kulaktan dolma bilgiler, eş dost, konu komşu ve sosyal medya annelerinin tavsiyeleri ile değil çocuk doktorunuza danışarak belirlemenizde fayda var.

Ek gıdaya zamanında geçin: Evet anne sütü ilk 6 ay bir bebeğin D vitamini hariç tüm ihtiyaçlarını karşılamaktadır ama şurada da belirttiğim gibi  6. aydan sonra tek başına anne sütü bebeğin tüm enerji, protein, vitamin, mineral (mesela demir)  ihtiyaçlarını karşılamaya yetmemektedir. Bu yüzden zamanında başlamış ve yeterli bir tamamlayıcı beslenme bebeğinizi demir eksikliğine bağlı kansızlıktan  koruyacaktır. 

Demirden zengin gıdalar tüketmelerini sağlayın: Kırmızı et yani koyun, dana eti, kuzu, koyun ve dana karaciğeri, tavuk karaciğeri demir açısından en zengin gıdalardır. Demir, hem ve non hem olmak üzere iki formda bulunur. Hem yapıdaki demirden vücut, çok daha yüksek oranda faydalanabilmektedir ve bu yapıdaki demir hayvansal gıdalarda bulunmaktadır. Yani vücudun yararlanabileceği  demirin ana kaynağı hayvansal gıdalardır. Kırmızı etin yanı sıra tavuk eti (antibiyotik ve kortizon almadan, otlayarak büyümüş tavuk bulabilirseniz tabii) ve balık eti demir açısından zengin gıdalardır. Bebeklerinizin menülerine 7. aydan itibaren her gün mutlaka bir kırmızı et eklemeniz gerekmekte. 8. aydan itibaren tavuk, 9. aydan itibaren ise balık verebilirsiniz.

Kontrolsüz sıvı alımını önleyin:  Biberon ile beslenme kontrolsüz sıvı tüketimine yol açabileceğinden iştahsızlığa bu da demir eksikliği anemisine yol açabilir. Meyve suları ve inek sütü veya başka hayvanların sütünü bir yaş öncesi vermeyin. Bir yaş sonrası ise bir su bardağı ile sınırlayın. Yemeklerle birlikte meyve suyu tüketmeye bebeklerinizi alıştırmayın. Meyve suları hem sıkma işlemi sırasında besleyici değerlerini kaybederler hem de gereksiz yere bebeklerin midelerinde yer işgal ederek onların daha faydalı besinleri almalarını önlerler.

Çocuğunuzun süt alımını sınırlayın:  Bunu söylerken anne sütünün bu kavramın dışında olduğunun bir kez daha altını çizeyim. Az önce de değindiğim gibi bir yaşından önce inek veya başka bir hayvan sütü vermeyin. İnek sütü demir açısından son derece fakir bir besindir ve çokça içildiğinde iştahsızlığa neden olur. Çocuğunuzun midesinde hacimce fazla yer kaplayarak onun kendisi için daha faydalı besinleri yemesine engel olabilir. İştahsızlık da bebeğinizin demir açısından zengin gıdaları tüketmesine engel olarak demir eksikliği anemisine neden olabilir. İlla süt içirmek istiyorsanız bunu yatmadan önce ve bir bardak süt ile sınırlandırın. Tabi bu öneri bir yaş sonrası çocuklar için geçerli. Bir yaş öncesi çocuklar için süt yasaklı besinler listesinde.

Sağlam çocuk kontrollerinizi ihmal etmeyin: Bebeğinizi bir hastalığı olmadan da belirli aylarda çocuk doktoruna götürmelisiniz. Böylece hem büyüme gelişmeleri yakından izlenir hem de bebeğinizde kansızlık belirtileri mevcutsa bu hemen farkedilerek erken dönemde tedavisi başlanır. Dokuzuncu ayda bebeklere tam kan sayımı yaptırarak demir eksikliğine bağlı kansızlık gelişip gelişmediğini öğrenebilirsiniz.

C Vitaminini unutmayın: C vitamini açısından zengin gıdaları bebeğinizin diyetine eklemeyi unutmayın. C vitamini demirin vücut tarafından daha kolay emilmesine neden olur. Köftesini yanında yapacağınız yeşil salata demirin vücut tarafından daha kolay emilmesini sağlayacaktır.

Eti dökme tavada pişirin: Etin ve balığın döküm demir tavada pişirilmesi pişerken demiri kaybetmesini önlemekte.

Çocuklarınıza kahve veya çay vermekten kaçının: Bu içecekler demir depoları üzerinde olumsuz etkiye sahiptir ve yiyeceklerle alınan demirin vücut tarafından emilimini azaltarak demir eksikliği anemisine yol açabilir. Ayrıca  kafeinin çocuk sağlığı üzerinde olumsuz başka etkileri de vardır.